अधिक मास: हिंदू धर्मातील एक पवित्र महिना |मराठी माहिती

नमस्कार मित्रांनो,आज आपण हिंदू धर्मातील “अधिक मास” या महिन्याबद्दल माहिती घेणार आहोत. दर तीन वर्षांनी एकदा येणारा हा महिना धार्मिक दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाचा मानला जातो.हिंदू धर्म हा जगातील सर्वात प्राचीन धर्म आहे. त्याच्या दीर्घ आणि समृद्ध इतिहासात अनेक परंपरा आणि rituals विकसित झालेल्या आहेत. यांपैकीच एक म्हणजे “अधिक मास” हा विशेष महिना. दर तीन वर्षांनी येणारा हा महिना हिंदू धर्मात अत्यंत पवित्र आणि धार्मिक दृष्टीने महत्त्वाचा मानला जातो. या काळात केलेल्या उपासना, जप, तप आणि दानधर्मांचे विशेष फळ मिळते अशी श्रद्धा आहे.

अधिक मास म्हणजे काय?

सोप्या भाषेत सांगायचे झाल्यास, हिंदू पंचांगात दर तीन वर्षांनी एकदा एक अतिरिक्त महिना समाविष्ट केला जातो, ज्याला अधिक मास असे म्हणतात. यालाच पुरुषोत्तम मास असेही म्हणतात.

अधिक मासाचे महत्त्व:

अधिक मासाची उत्पत्ती आणि ज्योतिषशास्त्रीय कारणे

हिंदू कालगणना दोन प्रमुख पद्धतींवर आधारित आहे – सौर वर्ष आणि चंद्र वर्ष. सूर्य पृथ्वीच्या भोवती प्रदक्षिणा पूर्ण करण्यासाठी लागणारा काळ म्हणजेच सौर वर्ष, हे साधारणपणे 365 दिवसांचे असते. तर चंद्र पृथ्वीच्या भोवती एक प्रदक्षिणा पूर्ण करण्यासाठी लागणारा काळ म्हणजे चंद्र महिना, तो साधारणपणे 29.5 दिवसांचा असतो. या दोन वेगवेगळ्या गतीमुळे सौर वर्ष आणि चंद्र वर्ष यांच्यात दरवर्षी सुमारे 11 दिवसांचा फरक पडतो.

दीर्घकालावधीत हा फरक वाढत जाऊन ऋतु आणि सणांवर परिणाम होऊ नये म्हणून दर तीन वर्षांनी चंद्र वर्षात एक अतिरिक्त महिना समाविष्ट केला जातो. हा अतिरिक्त महिनाच “अधिक मास” या नावाने ओळखला जातो. ज्योतिष शास्त्रात या अतिरिक्त महिन्याची गणना चांद्र नक्षत्र आणि तिथींच्या आधारे केली जाते.

अधिक मासाची वैज्ञानिक कारणे

ज्योतिष शास्त्राबरोबरच काही तत्वज्ञानी अधिक मासाची वैज्ञानिक कारणे देखील शोधतात. पृथ्वी, सूर्य आणि चंद्र यांच्या गुरुत्वाकर्षणामुळे पृथ्वीच्या अक्षांशात थोडा बदल होत असतो. या बदलामुळे सूर्य आणि चंद्र यांच्याशी पृथ्वीच्या संबंधात काही काळानंतर फरक पडतो. या फरकाला दुरुस्त करण्यासाठीच अधिक मास येतो असे त्यांचे मत आहे.

असे मानले जाते की अधिक मासात केलेले धार्मिक कार्य इतर कोणत्याही महिन्यात केलेल्या उपासनेपेक्षा दहापट अधिक फलदायी असते. यामुळेच भाविक या महिन्यात पूर्ण भक्ती आणि श्रद्धेने देवाला प्रसन्न करून आपले इहलोक आणि परलोक सुधारण्याचा प्रयत्न करतात.

अधिक मास दर तीन वर्षांनीच का येतो?

हिंदू धर्मात प्रत्येक जीव हा पाच घटकांनी बनलेला आहे – जल, अग्नि, आकाश, वायू आणि पृथ्वी. अधिकमासातील धार्मिक कृती, ध्यान, योग इत्यादींद्वारे साधक किंवा भाविक आपल्या शरीरातील या पाच घटकांमध्ये संतुलन प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न करतो. या संपूर्ण महिन्यात धार्मिक आणि अध्यात्मिक प्रयत्नांद्वारे प्रत्येक व्यक्ती आपली शारीरिक, मानसिक आणि अध्यात्मिक प्रगतीसाठी प्रयत्नशील असतो. अशा प्रकारे अधिक मास दरम्यान केलेल्या प्रयत्नांमुळे व्यक्ती स्वतःला पवित्र करते आणि नवीन ऊर्जेने भरले जाते. या काळात केलेल्या प्रयत्नांनी सर्व कुंडलीतील दोषही दूर होतात असे मानले जाते.

हे देखील वाचा –

जीवन विमा योजना माहिती : गरज का फसवणूक? 2024 | Government Life Insurance schemes

• AI शेती महाराष्ट्र: MahaAgri‑AI Policy 2025–29 & स्मार्ट उद्योग मार्गदर्शक
• AI ब्लॉगिंग मराठीत: ChatGPT व इतर AI टूल्स वापरून मराठी ब्लॉग कसा लिहावा?
• MPSC तयारी मराठीत: यशस्वी होण्यासाठी संपूर्ण मार्गदर्शन
• उद्याचे हवामान: महाराष्ट्र आणि प्रमुख शहरांसाठी सविस्तर हवामान अंदाज
• ऑनलाइन पैसे कसे कमवायचे: घरबसल्या पैसे कमवण्याचे १० प्रामाणिक मार्ग (२०२५)

अधिक मास कसा तयार होतो?

हिंदू धर्मात काल गणना दोन पद्धतींनी केली जाते – सौर वर्ष आणि चंद्र वर्ष. पृथ्वी सूर्याभोवती फिरून एक वर्ष पूर्ण करते, तर चंद्र पृथ्वीभोवती फिरून एक चंद्र वर्ष पूर्ण करते. चंद्र वर्ष हे सौर वर्षापेक्षा 11 दिवस कमी असते.

या 11 दिवसांचा फरक भरून काढण्यासाठी दर तीन वर्षांनी एक अधिक मास समाविष्ट केला जातो.

अधिक मासाचे धार्मिक महत्त्व | Importance of Adhik Mas Month

• या महिन्यात विविध धार्मिक व्रत, पूजा, उपासना, जप, दानधर्म इत्यादी केले जातात.
• भगवान विष्णू आणि भगवान शिव यांची विशेष पूजा केली जाते.
• गंगा स्नान आणि दानधर्माचे विशेष महत्त्व आहे.
• पितरांना पिंडदान आणि तर्पण केले जाते.
• हा महिना अध्यात्मिक प्रगतीसाठी उत्तम मानला जातो.

निष्कर्ष | Conclusion

अधिक मास हा हिंदू धर्मातील एक पवित्र आणि महत्त्वाचा महिना आहे. या महिन्यात केलेल्या धार्मिक कार्यांचे विशेष फल मिळते असे मानले जाते.